Creatief met Klei

Halelujah!
Het is me gelukt! Ik heb ze na 5 weken ein-de-lijk zo ver gekregen. Hoewel ik nog geen negerneus heb, de rijst met ondefinieerbare visingewandensaus me de niet-negerneus uitkomt, de broodstelende straatkinderen me nog steeds ‘TOEBABOE!’ toe roepen, ik nog steeds gewoon weeceepapier gebruik en mijn Bambaraanse woordenschat nog niet verder is uitgebreid tot “goeiemorgen”, “nee, ik was mijn rug liever zelf” en “nee ik geef je geen snoepje en ook geen 100 franc dus ga iemand anders maar vervelen”, ben ik eindelijk één van hen. Ik ben een echte Djennenke. En ik ben er trots op ook. Echt wel.

Zo doet 45 graden me niks meer, hang ik niet meer ieder uur als een laveloze Laplander met mijn heet hoofd in de koelkast, zijn mijn dagelijkse bezigheden gereduceerd tot een vijfde van wat ik in Nederland zou doen, is ook mijn neus immuun geworden voor de altijd heersende rioollucht, heb ook ik een dikke eeltlaag onder mijn voeten gekweekt, begrijp ook ik het nut niet meer van een spiegel, roep ook ik gezellig “TOEBABOE!” naar passerende toebaboes en eet ook ik met mijn rechterhand uit één gezamenlijke pot rijst met ondefinieerbare visingewandensaus. Daarbij hebben ze me omgedoopt tot Kalifa, mede doordat ze een driedubbele knoop moeten leggen in hun tong om de naam Willem goed uit te kunnen spreken. En dan nog struikelen ze erover.

En het is wellicht moeilijk te begrijpen, maar ook ik zal straks een probleem krijgen bij het nuttigen van mijn eerste biertjes in Nederland. De A.A. zou er goed aan doen haar leden naar Djenné op afkickkamp te sturen. Gegarandeerd dat het zou werken. Dat blijkt, want ik voel me rein, en da’s best fijn. Vooral na die vaten rum in Cuba anderhalve maand geleden.

Maar de echte inhuldiging van Kalifa de Djennenke vond eergisteren plaats. Dat was de dag dat de moskee in Djenné, het grootste lemen bouwwerk ter wereld, werd voorzien van een nieuwe laag klei. Dit blijkt het grootste feest van het jaar te zijn, aangezien heel Djenné eraan deelneemt en zelfs rivaliserende wijken elkaar als beste vrienden beschouwen. Maar laat ik bij het begin beginnen en bij het eind eindigen.

Het spektakel begon afgelopen woensdag toen ik met paard en wagen werd opgehaald door wat vrienden. Naja, met ezel en houten plank op twee ovalen wielen eigenlijk. Iedereen in de stad die in het bezit is van een dergelijk vervoersmiddel werd geacht die in te zetten voor het halen van klei bij de nabijgelegen rivier. Naja, bij het moeras. Naja, bij het vuilnisbeltsap. En had je geen vriend of oom of opa die een ezel en plank op twee ovalen wielen had, dan werd je geacht die klei te gaan halen in een rieten mand op je hoofd. De kunst was om met zo veel mogelijk man achter die ezel op die plank op twee ovalen wielen te zitten en de nogal vloeibare klei op de plank te houden. En dan de ezel uiteraard zo hard mogelijk laten rennen (lees: de ezel zo hard mogelijk slaan, het is niet mijn idee maar wat doe je eraan als je net bezig bent met je inhuldiging) voordat alle klei eraf glijdt en je met een lege plank op twee ovalen wielen de moskee bereikt. Het lastige is dat je constant van de plank afglijdt door de nauwe, kronkelige straten en door de glibberige klei die ondertussen over je hele lichaam is besmeurd. Met veel geluk beland je vervolgens niet met je gezicht maar met je bips in een open straatriool. En het mooie is dat deze hele kleirace me doet denken aan een mengelmoes van een carnavalsoptocht en de Tour de France, waarbij de vrouwen en kinderen je langs de kant staan toe te juichen en vervolgens snoepgoed gooien met een uiterste houdbaarheidsdatum van 3 jaar geleden.

Wist je trouwens dat als er op iedere huidcel van je lichaam een klodder klei kleeft en je je vervolgens gaat douchen (lees: je een bak met water over je rug laat sijpelen omdat het kraanwater altijd is afgesloten op momenten dat je dat het hardst nodig hebt), je je erna als herboren voelt? Ook al zit je vol schrammen en blijft die rioolgeur zelfs na een kilo wasmiddel onder je oksels je achtervolgen? Je krijgt er echt een babyhuidje van. Eigelijk zonde dat je dat dan op een gebouw smeert dat er al een paar honderd jaar staat en toch nooit zal straktrekken. Maar dat even…tussendoor.

En dan eergisteren. Wekker gezet om half vijf en vervolgens word je ook daadwerkelijk wakker op dat tijdstip van dat vreemde geluid dat een wekker heet. Da’s toch weer even wennen. Vervolgens als een speer naar de moskee om de hoek gerend om aan het echte werk te beginnen, kom ik er achter dat je een rieten mand nodig hebt om de moskee te bekleien. En die had ik niet. Wellicht kun je je uit de vorige editie van Willumbus nog herinneren dat mijn heerlijke stokbroden werden afgenomen door dat stel ongemanierde straatkinderen en dat de wraak snoepgoedzoet zou zijn. En dat was ‘ie ook, als je begrijpt wat ik bedoel.

Het geeft je echt een magisch gevoel een terrein te betreden dat je op een normale doordeweekse zaterdag nooit zou mogen betreden. De imam van de moskee zou me Hallal geslacht hebben. Maar eergisteren niet. Eergisteren was de enige dag van het jaar dat iedereen welkom was in de moskee van Djenné, misschien dat de filmploeg van Fitna zelfs een stapje zou mogen wagen.

Al gauw begreep ik wat de bedoeling was. De mannen hollen als een gek heen en weer met een (al dan niet gestolen) rieten mandje vol klei op hun hoofd om de muren te besmeuren en de vrouwen halen emmers vuilnisbeltsap om het geheel nog glibberiger, smeerbaarder en smeuïger te maken. De mannen die te oud zijn of een te hoge status hebben om te hollen, staan het geheel te coördineren, voor zover dat mogelijk is. Zij schreeuwen hun longen uit hun Islamitisch lijf met de woorden “ANDLÉ, ANDLÉ”, hetgeen betekent “kan dat niet wat sneller!”. Dat denk ik ten minste.

Zo ben je van 5 uur tot 12 uur constant aan het hollen en aan het glijden in het ritme van een tamtam, waarbij de grond met de minuut gladder wordt. Een ervaring is het wel, vooral als je in het hoogste torentje van de torenhoge moskee staat en mijlenver kunt kijken. Het moeilijkste is om met het rieten mandje op je hoofd een ladder te beklimmen die nog gladder is dan een sidderaal die net heeft geürineerd. Je voelt je best lullig als je boven aan de ladder uitglijdt en de inhoud van je mandje valt op dat straatkind dat je net hebt beroofd van datzelfde mandje. Maar ik help ten minste mee en dat is het voornaamste. Een smerige kliederboel is het toch al.

Als dan alles is besmeurd en bekliederd en bekleid en bekleed en ingewreven, vertrek je met dezelfde ezel en plank op ovalen wielen als de dag ervoor naar een verder weg gelegen rivier. Dit keer geen moeras of vuilnisbeltsap, maar een echte stromende rivier met echt bruin water en echte eetbare vissen erin. Twee uur met ezel en houten plank op twee ovalen wielen is vermoeiend, maar eenmaal bij de rivier aangekomen ook de moeite waard. Iedereen probeert de reeds opgedroogde klei van zijn lichaam en kleren te schrobben. De rivier wordt almaar bruiner maar iedereen voelt zich meer en meer herboren worden. Het mooie is dat iedereen ook weer zijn oorspronkelijke huids- en kledingkleur terug krijgt, we niet meer een grijsbruine massa vormen en ik weer wat mensen begin te herkennen. Vervolgens heb ik geslapen als een baby in mijn nieuwe, herboren babyhuidje. Heer-lijk.

………

Verder gaat het leven hier in Djenné gewoon zijn gangetje en houd ik me bezig met bezige bezigheden als thee-meetings, en zo af en toe vissen met een visser die wederom geen woord Frans spreekt om de hectiek van het dorp wat te ontvluchten. De communicatie met mijn helpende hulp verloopt ook nog niet optimaal, maar daar werken we beide loeihard aan. Hij laat me nog altijd even blij zijn rotte stalactieten zien als hij me niet begrijpt en hij maakt nog altijd de koelkast schoon als ik hem vraag of hij al heeft gegeten.

Mijn afstudeeronderzoek hier in Djenné verloopt trouwens ook prima. Als iemand Africa TV, Africable of een andere zender met Afrikaanse documentaires kan ontvangen, raad ik je aan die de aankomende maanden –misschien zelfs jaren- in de gaten te houden. Een paar dagen geleden stond er een filmploeg van Reuter bij me voor de deur die een documentaire aan het maken was over het toerisme in Djenné. Ze hadden via via via via vernomen dat ik er onderzoek naar doe en hebben vervolgens een hele dag een camera op mijn niet-negerneus geplakt. Toen ze me eergisteren nogmaals zagen vol klei in de moskee, plakten ze hem weer op diezelfde neus met als gevolg dat ik er niet al te charmant op sta en ik ontzettend benieuwd ben naar de opnamen.

Beroemd in Afrika met een gezicht vol klei. Altijd al van gedroomd.

A la prochaine,
Kalifa